Ured za reviziju institucija u FBiH sačinio je tematsku publikaciju „Najznačajniji nalazi i preporuke iz oblasti javnih nabavki u izvještajima o finansijskoj reviziji za 2022“, a objavljena je krajem 2023. godine
Svi revizijski izvještaji objavljuju se na internet-stranici Ureda za reviziju. Parlament FBiH može na osnovu revizijskih nalaza i preporuka smanjiti budžet jedne ili više institucija ili poduzeti druge odgovarajuće korektivne mjere.
- Revidirajući procese javnih nabavki Ured za reviziju redovno, iz godine u godinu, konstatuje nepravilnosti koje se smatraju indikatorima korupcije u ovoj oblasti, te se daju preporuke za njihovo otklanjanje. O našim nalazima blagovremeno izvještavamo revidirane subjekte, Parlament FBiH, Vladu i Predsjednika FBiH – navodi se u publikaciji.
U skladu s Planom revizije za 2022/2023. godinu, izvršene su 102 finansijske revizije. Nedostaci utvrđeni u procesima javnih nabavki bili su osnova za kvalifikaciju revizorskog mišljenja u više od pola obavljenih revizija (55 revizija).
Neusklađenosti sa Zakonom o javnim nabavkama konstatovane su najviše kod kantona, kantonalnih budžetskih korisnika i jedinica lokalne samouprave (40%). Slijede ih preduzeća u većinskom državnom vlasništvu (31%), te zavodi, fondovi i agencije (24%). Nepravilnosti u javnim nabavkama su u najmanjoj mjeri uticale na kvalifikaciju revizorskog mišljenja kod institucija FBiH (5%).
Razlozi nepravilnosti u javnim nabavkama u određenim grupama revidiranih subjekata (poput kantona, kantonalnih budžetskih korisnika, općina, gradova, javnih preduzeća, zavoda, fondova i agencija) mogu se dovesti u vezu s nekoliko faktora:
- Visoke vrijednosti pojedinačnih nabavki koje nerijetko podliježu i obavezi međunarodnog oglašavanja, kompleksni i tehnički zahtjevni predmeti nabavke, kao i nedostatak službenika za javne nabavke, povećavaju učestalost grešaka u provedbi Zakona o javnim nabavkama. S druge strane, ne tako učestala prisutnost grešaka u javnim nabavkama u institucijama FBiH vezana je za vrijednosno manje i jednostavnije nabavke (najčešće nabavke za redovno poslovanje institucija), ali i kontinuiranu prisutnost Ureda za reviziju, budući da se ovi subjekti, shodno Zakonu o reviziji, revidiraju svake godine.
Nalazi revizije pokazali su da su revidirani subjekti najčešće nastojali izbjeći primjenu Zakona o javnim nabavkama, iako je sistem javnih nabavki u BiH uspostavljen prije skoro 20 godina.
Kod 18 subjekata utvrđeno je da su u toku 2022. godine izvršene nabavke roba, usluga i radova bez provođenja postupaka propisanih Zakonom o javnim nabavkama:
- Ovo pokazuje da je netransparentno trošenje javnih sredstava uveliko prisutno u javnom sektoru FBiH, što je u suprotnosti s nekim od temeljnih principa na kojima se zasniva Zakon o javnim nabavkama.
Izvršenim revizijama utvrđeno je da su revidirani subjekti veoma često izbjegavali provođenje odgovarajućeg postupka javnih nabavki. To su radili dijeljenjem predmeta nabavke, i to najčešće nabavljanjem istovrsne robe putem više direktnih sporazuma čiji zbir prelazi vrijednost direktnog sporazuma. Uočeno je i višestruko provođenje konkurentskih zahtjeva za dostavu ponuda radi izbjegavanja primjene otvorenog postupka. Zakon eksplicitno zabranjuje praksu dijeljenja predmeta nabavke s namjerom izbjegavanja postupaka javnih nabavki.
Pored navedenog, uočeno je i često provođenje pregovaračkih postupaka, iako nisu ispunjeni zakonom propisani uslovi za ovu vrstu postupka, odnosno naknadno kad su radovi izvršeni, te nepostojanje dokumenata o vođenju pregovora koji su suština ovog postupka.
Revidirani subjekti postupali su i na način koji narušava jednak tretman i aktivnu konkurenciju među ponuđačima. Najčešće se radi o definisanju ograničavajućih odredbi u tenderskoj dokumentaciji:
- Tehničke specifikacije sadrže zahtjeve koji upućuju na tačno određenog proizvođača/marku/tip, što za posljedicu ima pogodovanje određenim ponuđačima i diskriminaciju drugih privrednih subjekata ili određenih proizvoda. Pored ovoga, utvrđeno je i da tenderske dokumentacije često ne sadrže sve elemente propisane Zakonom, potrebne da ponuđači pripreme svoje ponude.
Određeni subjekti revizije su prihvatali ponude koje značajno prelaze procijenjene vrijednosti i raspoloživa sredstva ugovornih organa, kao i da su se aneksima ugovora mijenjali prvobitni uslovi tenderske dokumentacije (produžavao se rok izvršenja, mijenjali se uslovi plaćanja itd.). Ovakva postupanja dovode do narušavanja aktivne konkurencije na tržištu i nejednakog tretmana ponuđača.
Uočeno je i to da ugovorni organi nisu skloni koristiti zaštitna sredstva u slučaju neispunjavanja ili neblagovremenog ispunjavanja obaveza iz ugovora o javnoj nabavci. Primjera radi, nisu se obračunavali penali niti su se aktivirale bankarske garancije, iako su dobavljači kasnili u izvršenju obaveza iz ugovora o javnim nabavkama.
Ostale neusklađenosti konstatovane u okviru provedenih revizija za 2022. godinu koje su uticale na kvalifikaciju revizorskog mišljenja odnose se na:
- nedonošenje plana nabavki ili donošenje plana koji nema zakonom propisane elemente;
- pokretanje postupaka nabavki iako nabavka nije predviđena planom nabavki niti je donesena posebna odluka;
- pokretanje postupaka nabavke za koji nisu osigurana sredstva;
- propuštanje traženja pojašnjenja u slučaju neprirodno niske cijene;
- zapisnici o ocjeni ponuda ne sadrže propisane elemente;
- zaključivanje ugovora suprotno uslovima iz tenderske dokumentacije;
- avansno plaćanje, iako ovo nije predviđeno tenderskom dokumentacijom ni ugovorom;
- realizaciju nabavke suprotno zaključenom ugovoru i uslovima tenderske dokumentacije, itd.
(pratimotendere.ba)
© 2025 Centar za razvoj medija i analize